پلاتین همیشه به عنوان یکی از بادوام‌ترین و سخت‌ترین فلزات گران‌بهای جهان شناخته می‌شود. اما سخت و قوی بودن آن یعنی که در برابر شکستن یا خم شدن مقاوم است و منظور این نیست که با اشیاء تیز نمی‌توانید روی آن خط بیندازید. در واقع هیچ فلزی را در جهان پیدا نمی‌کنید که در برابر خراش مقاومت ۱۰۰ درصدی داشته باشد و پلاتین نیز از این قاعده مستثنی نیست. اما وقتی پلاتین را خش می‌اندازید، مقدار بسیار کمی از فلز تراشیده می‌شود و از بین می‌رود. همچنین، قسمتی که خراش برداشته هم دیرتر از بقیۀ فلزها خورده می‌شود. این در حالی‌است که اگر همین کار را روی فلزات دیگر انجام دهید، مقدار بیشتری از سطح فلز خراشیده می‌شود و از بین می‌رود.
همین ویژگی‌های خاص باعث شده که این فلز به یکی از عناصر ارزشمند و گران‌بها تبدیل شود. برای آشنایی بیشتر با Platinum و تفاوت آن با طلای سفید از شما دعوت می‌کنیم تا انتهای مطلب با بلاگ گالری پرسته همراه باشید.
پلاتین چیست؟
پلاتین (Platinum) یکی از کمیاب‌ترین عناصر در پوستۀ زمین است که فقط به میزان ۵ در میلیارد یافت می‌شود. مقادیر زیادی از این فلز در جهان وجود ندارد و فقط در نواحی خاصی از کرۀ زمین می‌توان نمونه‌هایی از آن را یافت. این فلز نادر علاوه‌بر جواهر سازی، در ساخت و تولید ابزار‌های مخصوص آزمایشگاهی، اتصال‌های الکتریکی و الکترودها، تجهیزات پزشکی و دندان‌پزشکی، دستگاه‌های مقاوم در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی، تجهیزات حرارت‌سنج برای کوره‌های الکتریکی، پوشش موشک‌ها، و سوخت موتور جت هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما بیشترین استفادۀ پلاتینوم در ساخت مبدل‌های کاتالیست و جواهرات است.
پلاتینوم کمترین واکنش‌پذیری در بین تمامی فلزات را دارد. همچنین مقاومت بسیار بالایی نسبت به خوردگی دارد و حتی در محیط‌های بسیار داغ نیز این ویژگی را حفظ می‌کند. علاوه‌بر این‌ها، ماده‌ای بسیار انعطاف‌پذیر و کارآمد برای ساخت طرح‌های پیچیده به‌شمار می‌رود که ظریف‌کاری روی آن بسیار ساده‌تر از طلاست.
پلاتین در اصل یکی از عناصر شیمیائی است که به گروه فلزهای واسطه تعلق دارد. این عنصر دارای رنگ سفیدخاکستری است و تراکم بسیار بالا، رسانا و شکل‌پذیر بودن از ویژگی‌های با ارزش به‌شمار می‌آید. همین مشخصات باعث شده تا یکی باارزش‌ترین فلزات گران‌بها در جهان محسوب شود. نام این فلز هم از واژه اسپانیایی پلاتینا به معنی «نقره کوچک» گرفته شده است.
بیشترین معادن و میزان تولید پلاتینوم در جهان در آفریقای جنوبی است. پس از آن روسیه ۱۳ درصد تولید پلاتین دنیا را به خود اختصاص داده و کانادا، زیمبابوه و آمریکا هم در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.
انواع پلاتین
پلاتین به صورت آزاد در طبیعت وجود دارد و معمولاً همراه دیگر فلزهای خانوادۀ پلاتینوم یعنی پالادیم، روتنیم، رودیم، ایریدیم و اسمیم دیده می‌شود. همگی این ۶ عنصر ویژگی‌هایی شبیه به هم دارند و عناصری بسیار نادر هستند. تمام اعضای خانواده پلاتینوم جزو فلزهای واسطه و از کمیاب‌ترین و گران‌بهاترین فلزات هستند. اوسمیوم، ایریدیوم و رودیم به ترتیب کمیاب‌ترین عناصر در پوستۀ زمین در بین تمامی عناصر به شمار می‌روند.
۱- پالادیوم
پالادیوم از فلزهای گروه پلاتینوم است و به رنگ نقره‌ای و سفید در طبیعت یافت می‌شود. این فلز در مقایسه با بقیۀ فلزهای این گروه کمترین چگالی و پایین‌ترین نقطۀ ذوب را دارد. این فلز کمیاب که یکی از گران‌ترین فلزات دنیاست بیشتر از معادن مس و نیکل به دست می‌آید. از پالادیوم برای تولید طلای سفید استفاده می‌کنند. این فلز می‌تواند مثل طلا به ورقه‌های نازک تبدیل شود. بیشتر پالادیم دنیا در دو کشور روسیه و آفریقای جنوبی تولید می‌شود. بد نیست بدانید، وقتی پالادیم با طلای زرد مخلوط می‌شود، آلیاژ آن به مراتب قوی‌تر از طلای سفید می‌شود.
۲- رودیم
رودیم یکی از فلزات گروه پلاتین، به رنگ نقره‌ای سفید، سخت و کمیاب است که قیمت و ارزش بسیار بالائی دارد. البته قیمت آن همچون دیگر فلزهای هم‌خانوادۀ خود نوسانات بسیار شدیدی دارد. مقاومت بسیار در مقابل فرسایش، درخشندگی و جلای بسیار زیاد از ویژگی‌های این فلز است. رودیم معمولاً در سنگ‌های حاوی پلاتین و نیکل همراه با دیگر فلزات گروه پلاتین یافت می‌شود. تولیدکنندۀ اصلی این فلز آفریقای جنوبی است. روسیه دومین تولیدکننده مهم رودیم است. رودیم در ساخت جواهرات کاربرد دارد. به طوری که حتی یک لایۀ بسیار نازک رودیم می‌تواند درخشش و جلای قابل توجه و مقاومت بالایی در مقابل فرسایش و تیرگی به جواهرات بدهد. رنگ خاص طلای سفید به دلیل همین روکش رودیم است. از رودیم به عنوان روکش نقره و جواهرات بدلی هم استفاده می‌شود.
۳- روتنیوم
روتنیوم هم یکی از فلزهای واسطه و یکی از انواع پلاتین است. روتنیوم معمولاً به عنوان یک عنصر جزئی در سنگ معدن‌های پلاتینوم یافت می‌شود. این عنصر در صنعت جواهرسازی هیچ استفاده‌ای ندارد و بیشتر کاربرد الکتریکی دارد.
۴- ایریدیم
ایریدیم فلزی از گروه پلاتینوم است که رنگی سفید، شبیه به پلاتین دارد اما کمی مایل به زرد است. به علت نقطۀ ذوب بالا، سختی و شکنندگی شکل و فرم دادن به ایریدیم بسیار مشکل است. به همین خاطر از پودر آن برای اهداف مختلف استفاده می‌شود. اصولاً از این فلز برای تهیۀ نوک خودنویس یا در تولید کاتالیزورها استفاده می‌شود. ایریدیوم در برابر خوردگی و فرسایش حتی تا دمای ۲ هزار درجه سانتی‌گراد هم مقاومت بسیار زیادی دارد. فراوانی این فلز در پوستۀ زمین کم است ولی در شهاب سنگ‌ها به وفور یافت می‌شود. این فلز در جواهرسازی کاربردی ندارد.
۵- اسمیوم
اسمیوم یک فلز سخت و شکننده به رنگ خاکستری متمایل به آبی است که در بعضی آلیاژها همراه پلاتین و ایریدیوم استفاده می‌شود. اسمیوم به خاطر چگالی بالا معمولاً به عنوان سخت‌ترین فلز که حتی از ایریدیوم هم سخت‌تر است، شناخته می‌شود. این فلز در میان خانواده پلاتینوم بیشترین دمای ذوب و پایین‌ترین فشار بخار را دارد و از آن در اتصالات الکترونیک استفاده می‌شود.
ویژگی‌های پلاتین
پلاتین یک فلز بسیار گران‌بها، چکش‌خوار، قابل انعطاف و براق است که در هیچ دمایی اکسیده نمی‌شود و به‌راحتی توسط اسیدها خورده و فاسد نمی‌شود. حتی نازک‌ترین لایه‌های پلاتینی هم مقاومت و استحکام بسیار بالائی دارند. این فلز کمی سخت‌تر از آهن خالص است و به راحتی فرسوده نمی‌شود. به همین خاطر، جواهرات حاوی این فلز به طور معمول شکل خود را حفظ می‌کنند و بهترین و ایمن‌ترین فلز برای پایۀ سنگ الماس هستند. درخشندگی سفید رنگ پلاتینوم هرگز از بین نمی‌رود، تغییر رنگ نمی‌دهد و درخشندگی آن همانند درخشندگی الماس است.
گفتیم که پلاتین کمترین واکنش‌پذیری در بین تمامی فلزات را دارد و همچنین مقاومت و شکل‌پذیری بسیار بالایی هم دارد. مقاومت این فلز در مقابل تیرگی و خوردگی بسیار بیشتر از طلاست. همین خواص و ویژگی‌های باعث شده تا دومین کاربرد اصلی این فلز در ساخت جواهرات باشد. وقتی پلاتینوم کاملاً خالص باشد، به رنگ نقره‌ای مایل به سفید خودنمائی می‌کند و در نتیجه به آبکاری نیاز ندارد.
جواهرات پلاتینی بسیار محکم و انعطاف‌پذیر هستند و این خواص، آن را برای استفاده روزمره ایدئال کرده. جواهرات پلاتینی حتی در صورت خراشیدگی هم رنگ، درخشندگی و وزن خود را از دست نمی‌دهد. این در حالی است که بقیۀ فلزها ممکن است درخشش یا رنگ اصلی خود را از دست بدهند یا دچار تغییر فرم شوند. همین ویژگی‌ها باعث افزایش بهای آن شده است.
جالب است بدانید که برای شیمی‌درمانی برخی انواع سرطان از برخی ترکیبات دارویی حاوی پلاتین استفاده می‌شود.
کاربرد پلاتین در جواهرات
بر اساس اسناد تاریخی، اولین بار بومیان قاره آمریکا در کشور اکوادور کنونی پلاتین را از شن‌های رودخانه استخراج کردند. سپس از آلیاژ پلاتین و طلا برای ساخت زیورآلات استفاده کردند. از آنجا که پلاتین به طور طبیعی دارای رنگ سفید و درخشندگی زیاد است، همیشه در طول تاریخ در جواهرات کاربرد زیادی داشته و دارد.
فلز پلاتین در مقایسه با طلا مقاومت بیشتر در برابر کدر شدن نشان می‌دهد و از طلا هم کمیاب‌تر است. شکل‌پذیری آن بالاتر از طلا و نقره و مس بوده و به همین دلیل، پلاتین گزینۀ مناسبی برای ساخت جواهرات محسوب می‌شود. جواهرات پلاتین عموماً با عیار ۹۵۰ از هزار ساخته می‌شوند.
جواهراتی که از پلاتین خالص ساخته می شوند، به‌خاطر خلوص بالا برای افرادی که نسبت به طلا حساسیت دارند، بهترین گزینه هستند. حساسیت برخی از افراد نسبت به طلا به خاطر آلیاژهایی مثل نیکل است که در روند ساخت جواهر استفاده می‌شوند. از آنجایی که جواهرات پلاتینی حاوی آلیاژهای بسیار کمتری نسبت به طلا هستند، برای کسانی که نسبت به فلزات حساسیت دارند انتخاب خوبی به‌شمار می‌رود. برای درک بهتر باید بگوئیم که جواهرات پلاتینی از پلاتین بسیار خالص ساخته می‌شوند. در مقایسه با طلا، پلاتین شامل ۹۵ درصد پلاتین و ۵ درصد سایر فلزات است. یعنی برای ساخت جواهر پلاتینی، به آلیاژ بسیار کمی برای ترکیب شدن نیاز است. اما جواهر ۱۸ عیار طلا ۷۵ درصد خالص است و ۲۵ درصد باقیماندۀ آن یک آلیاژ مثل نقره، روی یا مس است.
البته باید توجه داشته باشید که قیمت پلاتین نسبت به طلا نوسان بیشتری دارد. این فلز معمولاً در وضعیت ثبات و رشد اقتصادی گران‌تر از طلاست و قیمت آن تا دو برابر طلا می‌رسد. اما در دوره‌های بی‌ثباتی اقتصادی گاهی از طلا ارزان‌تر می‌شود. دلیلش هم این است که پلاتین در درجۀ اول کاربرد صنعتی دارد.
فرق پلاتین با طلا سفید
با اینکه پلاتین و طلای سفید هر دو سایۀ نقره‌ای رنگ مشابه دارند و ظاهراً شبیه هم هستند، اما در واقعیت هیچ شباهتی با هم ندارند. این دو فلز از نظر مقاومت، قیمت، رنگ و دیگر ویژگی‌ها کاملاً با هم تفاوت دارند. در نگاه کلی می‌توان گفت، پلاتین سفیدتر، درخشان‌تر، مقاوم‌تر و گران‌تر از طلا سفید است. در واقع سنگین‌ترین و سخت‌ترین فلز سفید موجود در طبیعت، پلاتین است اما طلای سفید ترکیبی از چندین فلز است.
حالا برای اینکه فرق بین طلای سفید و پلاتین را بهتر متوجه شوید، در ادامه این دو فلز را با هم مقایسه کرده‌ایم.
قیمت
در مقایسه پلاتین با طلا سفید باید بدانید که پلاتین بسیار کمیاب و متراکم است که همین موارد آن را به گران‌ترین فلز تبدیل کرده است. قیمت پلاتین بین دو تا پنج برابر گران‌تر از طلای سفید است. در نتیجه، خرید جواهرات از جنس طلای سفید به لحاظ اقتصادی مقرون‌به‌صرفه‌تر از جواهرات پلاتینی است.
تراکم و استحکام
پلاتین حدود ۲۰ درصد از طلای سفید متراکم‌تر است. ساختار متراکم پلاتین باعث شده تا در برابر خط و خش بسیار مقاوم باشد. در واقع پلاتینوم یکی از بادوام‌ترین فلزات برای ساخت زیورآلات قیمتی به شمار می‌رود. این فلز وقتی خراش بر می‌دارد، برخلاف طلا در طول زمان دچار خوردگی و فرسایش نمی‌شود. همچنین پلاتین قابلیت خم شدن دارد و به همین خاطر خیلی سخت دچار شکستگی می‌شود. برای این ویژگی‌ها، اغلب برای ساخت زنجیرهای حلقه‌ای از این فلز استفاده می‌شود.
طلای سفید نیز دوام و پایداری خوبی دارد. اما استحکام آن به عیار طلا بستگی دارد؛ هر چه عیارش پایین‌تر باشد، به این خاطر که طلای کمتری در خود دارد، دوام بیشتری خواهد داشت. در مقابل، طلاهایی که عیار بالا دارند، چون میزان طلای مصرفی در آنها بیشتر است و از آنجا که طلا فلز نرمی محسوب می‌شود، در نتیجه ممکن است استحکام چندان بالایی نداشته باشند. همچنین باید بدانید که طلای سفید در مجاورت مواد شیمیایی موجود در خانه بسیار آسیب‌پذیر است. اما پلاتین این مشکل را ندارد.
رنگ
یکی از دلایل گران بودن پلاتین این است که این فلز به طور طبیعی سفید است و برای رسیدن به این رنگ نیازی به ترکیب با مواد دیگر ندارد. اما رنگ طلای سفید که تا حدی نقره‌ای دیده می‌شود، به خاطر ترکیب آن با فلزاتی مثل نقره، پالادیوم و رودیوم است. آبکاری رودیوم در واقع فرآیندی است که باعث افزایش قدرت و همچنین رنگ سفید طلای سفید می‌شود. البته روکش رودیوم به مرور زمان از بین می‌رود و طلای موردنظر رنگ خود را از دست می‌دهد که باید دوباره تکرار شود. از دیگر موارد مقایسه پلاتین با طلا سفید باید بدانید که طلای سفید در اثر حرارت دیدن سیاه می‌شود، ولی پلاتین سیاه نمی‌شود.
خلوص
طلای سفید از ترکیب طلا با فلزات سفید دیگری مثل نقره، پالادیوم و نیکل ساخته می‌شود. یعنی دارای ۷۵ درصد طلا و ۲۵ درصد آلیاژ است. اما پلاتین شامل ۹۵ درصد پلاتین و ۵ درصد سایر فلزات است.
ضد حساسیت بودن
فلز پلاتین از ۹۵ درصد پلاتین و پنج درصد آلیاژهای خالص دیگر تشکیل شده است. از آنجایی به ترکیب شدن با مواد دیگر نیاز ندارد، این فلز ضد حساسیت است. به عنوان مثال، نیکل برای برخی افراد می‌تواند آلرژی‌زا باشد، اما در ساخت پلاتین از این فلز استفاده نمی‌شود. یا مقدار نیکل موجود در آلیاژ پلاتین به‌قدری زیاد نیست که حساسیت پوستی ایجاد کند. اما در ساخت طلای سفید، ممکن است از نیکل فراوانی استفاده شود که منجر به بروز خارش، قرمزی یا آزردگی پوست می‌شود. البته اگر طلا با رودیوم روکش شده باشد، مانع از برقراری تماس نیکل با پوست می‌شود. در این موارد باید حواستان به تمدید روکش رودیوم باشد.
وزن
به‌صورت کلی، مصنوعاتی که با پلاتین ساخته می‌شوند سنگین‌تر از نمونه‌های ساخته شده با طلای سفید هستند. این مسئله اهمیت چندانی ندارد مگر اینکه بخواهید مثلاً حلقۀ بزرگ‌تری بخرید که سنگی هم روی آن سوار شده باشد؛ بنابراین، پیش از خرید به این نکته توجه داشته باشید که قطعه طلای سفید یا پلاتین انتخابی خود را آیا قرار است هر روز استفاده کنید یا فقط برای مناسبت‌های خاص! مسلماً محصول سنگین برای استفاده روزانه چندان گزینه مناسبی نیست.
کلام آخر
با اینکه پلاتین فلز بسیار بادوامی است و کمترین میزان حساسیت پوستی را نیز ایجاد می‌کند، اما قیمت بالای آن یکی از معایبش به شمار می‌رود. در عوض طلای سفید قیمت بسیار ارزان‌تری دارد و افراد بیشتری توان خرید آن را دارند. خبر خوب این است که ما در گالری پرسته انواع زیورآلات با طلای سفید عرضه می‌کنیم. شما می‌توانید بنا بر بودجه و سلیقۀ خود، طلا سفید موردنظرتان را سفارش دهید. برای مشاهدۀ طلاهای دست‌ساز گالری پرسته و آگاهی از قیمت آنها می‌توانید به لینک زیر مراجعه کنید.
برای اینکه با روش‌های سفارش آنلاین طلا و پرداخت هزینه آشنا شوید، می‌توانید به صفحه نحوه سفارش و پرداخت این وب‌سایت مراجعه کنید. اگر در مورد تعویض یا پس دادن طلای خریداری شده سوالی دارید، می‌توانید به صفحه تعویض و بازگشت کالا مراجعه کنید. اگر پاسخ سوال شما در آنجا نبود، از طریق صفحه تماس با ما از گروه پشتیبانی گالری پرسته کمک بگیرید.
منبع: jewelrynotes
