اگر اهل خرید طلا و جواهر باشید، حتما عبارت مخراج کاری طلا را شنیده‌اید. اما حدس ما این است که به‌درستی نمی‌دانید مفهوم این عبارت چیست. به همین خاطر، در این مطلب می‌خواهیم به طور کامل توضیح دهیم که مخراجکاری چیست و چه کاربردی دارد.
با بلاگ گالری پرسته همراه باشید.
مخراج کاری طلا و جواهرات چیست؟
مخراجکاری (Stone Setting) که با نام‌های دیگری همچون مرصع‌کاری یا جواهرنگاری نیز شناخته می‌شود، در واقع به عمل قرار دادن سنگ یا نگین روی فلزهای گرانبها گفته می‌شود.
البته مخراجکاری صرفا به صنعت طلا و جواهر محدود نمی‌شود و ممکن است روی اشیاء تزئینی و قیمتی یا ظروف عتیقه هم انجام شود. به طور کلی باید بدانید که هر نوع فعالیت برای نشاندن جواهر روی فلز قیمتی (هر چه که می‌خواهد باشد) را مخراجکاری می‌گویند. معادل فارسی این عبارت هم «گوهرنشانی» است؛ یعنی نشاندن گوهر روی فلز.
همچنین خوب است بدانید که مخراجکاری تنها بخشی از طراحی و ساخت طلا و جواهر است که فقط و فقط توسط نیروی انسان انجام می‌شود. یعنی با اینکه تکنولوژی پیشرفت بسیار زیادی داشته و دستگاه‌های متنوعی برای بخش‌های مختلف طلاسازی ساخته و عرضه شده، اما هیچ دستگاهی قادر به انجام مخراجکاری نیست.
حتی در پروسه‌ی انبوه‌سازی مصنوعات طلا در کارخانه‌های طلاسازی هم همچنان از نیروی انسانی برای گوهرنشانی استفاده می‌شود. نصب سنگ قیمتی کاری نیست که ابزارهای خودکار توان انجام آن را داشته باشند. به همین خاطر است که مخراجکاری را یکی از کلیدی‌ترین و اساسی‌ترین مشاغل موجود در صنعت طلا و جواهر می‌دانند.
فردی که دوره‌های آموزشی مخراجکاری را پشت‌سر می‌گذارد، می‌تواند به عنوان مهندس گوهرنشانی برای خود کارگاهی تاسیس و شروع به فعالیت کند. یا می‌تواند به عنوان نیروی کمکی در کارگاه فرد دیگری مشغول به کار شود. یعنی در واقع می‌خواهیم بگوییم که این شغل به خاطر اهمیت و حساسیتی که دارد بسیار پررونق است و بازار خوبی دارد.
کاربرد مخراج کاری طلا چیست؟
در بالا هم اشاره کردیم که مخراجکاری یکی از مشاغل اصلی در صنعت طلا و جواهر به شمار می‌آید. برای اینکه هیچ‌کسی غیر از مخراج‌کار نمی‌تواند با ظرافت و دقت سنگ‌ها را روی پایه‌های فلزی سوار کند.
مراحل کار به این صورت است که طراحان و متخصصان طلا و جواهر، پایه‌هایی برای انواع مصنوعات طلا می‌سازند. از آن طرف هم گوهرتراشان، سنگ‌های قیمتی و جواهر را تراش می‌دهند. اما هیچ کدام از این محصولات به تنهایی قابل استفاده برای مصرف‌کننده نیست و اینجاست که نقش اساسی مخراج‌کار مشخص می‌شود. متخصص مخراجکاری، گوهر تراش‌خورده را طوری روی پایه‌ی فلزی سوار می‌کند که نه تنها جایش ثابت و ایمن است، بلکه جلوه‌ی سنگ هم به خوبی حفظ می‌شود.
روش‌ها و مراحل مخراج کاری طلا و جواهرات
مخراجکاری یک هنر واقعی است و باید با ظرافت، دقت و حوصله زیادی انجام شود. گوهرنشانی در واقع ظریف‌ترین بخش جواهرسازی است که ارزش و کیفیت جواهر را مشخص می‌کند. برای گوهرنشانی هرگز از چسب و مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود. چون به مرور دوام و استحکام خود را از دست می‌دهند. در عوض، پایه‌ها طوری تنظیم می‌شوند که نگین را به ایمن‌ترین روش در خود نگه دارد.
فشار زیاد روی سنگ باعث لب‌پر شدن یا ترک‌خوردن آن می‌شود، یا حتی استفاده نادرست از ابزار هم می‌تواند به پایه‌ها آسیب برساند. برای همین است که در بالا گفتیم مخراجکاری یک هنر واقعی است چون سنگ‌ها بسته به نوع پایه، به روش‌های مختلف نصب می‌شوند.
مخراجکاری برای سوار کردن سنگ‌های ریز به چهار روش زیر انجام می‌شود:
- چنگی
- ریلی
- قلمخور
- کاسه‌ای
مخراجکاری برای سوار کردن سنگ‌های درشت به سه روش زیر انجام می‌شود:
- صورت دیواره‌ای
- چنگی
- نبشی
– روش چنگی مخراجکاری طلا
واژه‌ی «چنگ» از همان کلمه‌ی چنگک گرفته شده است. یعنی در روش چنگی، نگین به‌وسیله‌ی تعدادی چنگک روی پایه نصب می‌شود. چنگک‌ها انواع مختلفی همچون مفتولی، تسمه‌ای و ناودانی دارند که بر اساس شکل ظاهری و کاربردشان، نام‌گذاری شده‌اند. گوهرنشانی به سبک چنگی نیز تنوع زیادی دارد. اما عمده‌ترین آنها، مخراکاری‌های چنگی ساده (۲ ، ۳ یا ۴ چنگ)، چنگی‌های مشترک، تنیسی یا چنگی‌های سولیتری است.
– روش ریلی مخراجکاری طلا
سبک ریلی را می‌توان یکی از جذاب‌ترین روش‌های گوهرنشانی دانست. در این روش، سنگ جواهر بین دو دیوار فلزی که شکل ریل دارند نصب می‌شود. در این روش، مهندس گوهرنشان با استفاده از ابزارهای مخصوص دو شیار قرینه در هر دو دیواره ایجاد می‌کند و سپس نگین‌ها را داخل آنها قرار می‌دهد. در نهایت هم دیواره‌های ریل را به سمت سنگ‌های جاگذاری شده، سفت می‌کند.
– روش قلمخور مخراجکاری طلا
روش قلمخور برای جواهرات ریزی استفاده می‌شود که کوچکتر از یک‌دهم قیراط هستند. در این روش که سخت‌ترین سبک گوهرنشانی، متخصص مرصع‌کاری باید تمامی مراحل سوراخ‌کاری، قلم‌زنی، ایجاد گوارسه، جاسازی سنگ، جاگذاری و کشیدن گوارسه از سطح طلا بر روی سنگ جواهر را خودش انجام دهد.
– روش کاسه‌ای مخراجکاری طلا
ساده‌ترین روش مرصع‌کاری، سبک کاسه‌ای است. در این روش، مهندس گوهرنشان باید جواهرات را طوری روی فلز قیمتی نصب کند که هیچ آثاری از نحوه نصب نگین دیده نشود. سبک کاسه‌ای نیز دارای روش‌های گوناگونی است که مراحل نصب آنها با هم متفاوت است. از جمله می‌توان به روش‌های فیسقولی، دورکوب، کاسه‌ای نیشی و گوله‌ای اشاره کرد.
انواع پایه‌ها در مخراج کاری چه تفاوتی با هم دارند؟
در بالا بارها اشاره کردیم که تمام زیبایی و ظرافت مخراکاری به نحوه سوار کردن جواهر روی پایه بستگی دارد. از آنجا که پایه‌های کار با هم فرق دارند، روش نصب نگین روی آنها نیز متفاوت است. به همین خاطر، برای اینکه با انواع پایه‌ها در مخراج کاری آشنا شوید و بدانید که هر کدام برای چه نوع سنگ و طلایی کاربرد دارند در ادامه رایج‌ترین پایه‌ها در صنعت طلا و جواهر را معرفی کرده‌ایم.
- پایه چنگه‌ای (prong)
- پایه کانالی (Channel)
- پایه سنگفرشی (Pave)
- پایه دیواره‌ای یا حفره‌ای (Bezel )
- پایه بالرین (Ballerina)
- پایه خوشه‌ای (cluster)
- پایه مهره‌ای (Bead)
- پایه تراز (Flush)
– پایه چنگه‌ای (prong)
پایه چنگه‌ای بیشتر برای مدل‌های تک نگین کاربرد دارد به این خاطر که توجه را بیشتر به نگین معطوف می‌کند تا فلزِ خود پایه. از پایه چنگه‌ای اغلب برای نگین‌های با ارزش بسیار بالا و الماس استفاده می‌کنند. به این خاطر که طراحی آن باعث می‌شود تا نور بیشتری به الماس تابیده شود و در نتیجه درخشش و زیبایی بیشتری پیدا کند.
البته میزان فلز نگهدارنده در پایه هم در میزان ایمنی جواهر بی‌تاثیر نیست. به همین خاطر است که در جواهرسازی از پایه چنگه‌ای وی (V) شکل و پایه‌ی چنگه‌ای اشتراکی بیشتر استفاده می‌شود . مخراجکاری بر روی پایه چنگه‌ای در مقایسه با دیگر روش‌ها، آسان‌تر است.
– پایه دیواره‌ای یا حفره‌ای (Bezel)
پایه دیواره‌ای همان طور که از نامش پیداست با دیواره‌های خود دورتادور نگین را احاطه می‌کند. از این پایه اغلب برای محافظت و نگهداری سنگ‌هایی که تراش فانتزی دارند همانند الماس گلابی شکل استفاده می‌شود.
نوع دیگر آن به صورت قوسی، فقط قسمتی از جواهر را در بر می‌گیرد که به آن، مدل نیمه دیواره می‌گویند. این مدل که اغلب برای الماس‌هایی با برش فانتزی استفاده می‌شود، شکلی مدرن به پایه می‌بخشد و به این صورت است که یک قوس از فلز گرانبها به دور گوشه پهن گلابی و چنگه V شکل، قسمت باریک آن را در بر می‌گیرد.
– پایه کانالی (Channel)
گفتیم که در مخراج کاری طلا با توجه به نوع پایه‌ی نگهدارنده، نگین روی طلا نصب می‌شود. در این راستا باید بدانید که پایه کانالی برای جواهراتی مناسب‌تر است که تراش گرد دارند. برای اینکه لبه‌های کار به هیچ عنوان در معرض آسیب و ساییدگی قرار نگیرند. مخصوصا که در جواهرات گرانبهایی مثل الماس، محافظت کامل نگین کاملا ضروری است.
– پایه سنگفرشی (Pave)
نصب و قرار دادن سنگ‌های ریز و ظریف روی فلزهای ارزشمند بسیار دشوارتر از نگین‌های درشت است. نصب نگین‌های ریز در مخراج کاری طلا روی پایه سنگفرشی هم از آن تخصص‌های ویژه ای است که دقت، حوصله و مهارت زیادی می‌طلبد. در این پایه نگین‌های هم‌اندازه به صورت موزاییکی و با نظم هندسی روی پایه نشانده می‌شوند. این در حالی است که کیفیت نهایی کار به نحوه مخراجکاری بستگی دارد.
جالب است بدانید که گوهرنشانی روی پایه سنگفرشی بر قیمت نهایی کار نیز تاثر زیادی دارد و ارزش طلا را افزایش می‌دهد. درجه دشواری مخراجکاری در پایه سنگفرشی بیش از دیگر موارد است.
– پایه بالرین (Ballerina)
شیوه کار به این صورت است که سنگ‌های مخروطی‌شکل به دور یک مرکز فرضی چیده می‌شوند. این طراحی دارای فرمی شبیه به دامن بالریین‌هاست. به همین خاطر به این اسم شهرت یافته است. انتخاب شیوه مخراجکاری برای این پایه به طرح و سفارش مشتری بستگی دارد. اما باید توجه داشته باشید که محل قرار گیری سنگ باید حتما دارای عمق کافی باشد تا جواهر به خوبی محافظت شود.
– پایه خوشه‌ای (cluster)
مخراج کاری طلا روی پایه‌ی خوشه‌ای به این صورت است که تعدادی جواهر ریز به صورت یک گل یا طرحی خیالی در کنار هم قرار می‌گیرند. معمولا شکل پایه طوری طراحی می‌شود که سنگ‌ها در چند سطح و با اختلاف ارتفاع در کنار هم نصب شوند. این طراحی می تواند به صورت باز یا فشرده با تعدادی جواهر ریز کار شود.
– پایه تراز (Flush)
در این نوع پایه سطح نگین با سطح پایه هم تراز است و فقط سطح خارجی و کمی هم از قسمت بالایی نگین دیده می‌شود. در این مدل الماس درخشش چندانی ندارد اما همچنان زیبا به نظر می‌رسد. مخراج کاری این کار چندان دشوار نیست.
– پایه مهره‌ای (Bead)
یکی دیگر از پایه‌ها در مخراج کاری طلا، مدل مهره‌ای است. در طرح پایه مهره‌ای، الماس‌ها طوری قرار گرفته‌اند که از هم کمی فاصله داشته باشند. در این مدل، نگین‌ها بزرگ‌تر و برجسته‌تر هستند. طراح جواهر با ایجاد تنوع در اندازه سنگ‌ها و اندازه پایه می‌تواند مدل‌های زیبا و خلاقانه‌ای را ایجاد کند.
سخن پایانی
در این مطلب متوجه شدیم که مخراج کاری طلا یک هنر بسیار ظریف است که به مهارت و دقت زیادی نیاز دارد. چون اگر کار نشاندن گوهر روی پایه به درستی انجام نشود، احتمال افتادن و گم شدن نگین زیاد خواهد بود. همچنین اگر از ابزارها و روش‌های درستی در مخراجکاری استفاده نشود نیز ممکن است به سنگ آسیب وارد شود. در نتیجه، حساسیت مخراجکاری بسیار بالاست و این امر در کیفیت نهایی محصول کاملا مشهود است.
گالری پرسته نیز با توجه به اینکه همیشه کیفیت بالا و منحصربه‌فرد بودن محصولات برایش اهمیت بسیار بالایی دارد، از مخراج‌کارهای حرفه‌ای و باسابقه در ساخت طلاهای دست‌ساز خود کمک می‌گیرد. این امر باعث شده تا تمامی محصولات نگین‌دار این گالری از زیبایی و ظرافت زیادی برخوردار باشند.
برای مشاهده و خرید تمامی محصولات گالری می‌توانید به فروشگاه اینترنتی این مجموعه به نشانی parasteh.com سر بزنید. یا برای خرید حضوری می‌توانید با توجه به شهری که در آن ساکن هستید، به یکی از شعب گالری پرسته مراجعه کنید.
برای اینکه با روش‌های سفارش آنلاین طلا و پرداخت هزینه آشنا شوید، می‌توانید به صفحه نحوه سفارش و پرداخت این وب‌سایت مراجعه کنید. اگر در مورد تعویض یا پس دادن طلای خریداری شده سوالی دارید، می‌توانید به صفحه تعویض و بازگشت کالا مراجعه کنید. اگر پاسخ سوال شما در آنجا نبود، از طریق صفحه تماس با ما از گروه پشتیبانی گالری پرسته کمک بگیرید.
